Anh Nghiên

Viết cho anh Lê Mạc Lân

Hai căn nhà ở Bạch Mai thuê của ông Giang Ký bán thuốc lào trên chợ Đồng Xuân , căn trệt thì có sân bếp và khu phụ còn căn lầu thì chỉ có đến cầu thang lên gác là hết. Cửa phía trước căn nhà gác này thường đóng kín, ra vào phải đi bằng cửa căn trệt bên cạnh, chỗ bán hàng có cửa thông sang.

Phòng khách bên ấy thiết kế kiểu cổ, đẹp nhã nhặn : có tủ chè, và hai bộ ghế ngồi chơi. O giữa là bàn mặt đá cổ với 4 ghế chạm trổ tinh vi, hai bên tường mỗi bên lại có 2 ghế và 1 bàn nữa, ghế thì quay lưng vào tường còn bàn thì kê giữa hai ghế, như kiểu nhà bên tầu, nếu không có gì trịnh trọng lắm thì thường mời khách ngồi chơi thoải mái ở đó. Thay vì sập gụ, nhà em có một bộ phản nổi tiếng ở VN chỉ có mình bố em có. Bộ phản này dày 25 phân có hai tấm ráp lại làm một mỗi tấm rộng 1m 25 và dài 3 m. Gỗ chở từ rừng bên Lào về đánh bóng lên mầu nâu sáng, mát như đá. Tất cả sự nghiệp của bố, 25 năm hiển hách một thời cho đến lúc thất bại ê chề theo vụ khủng hoảng kinh tế của những năm 1930-35, chỉ còn lại tấm sập gỗ gụ vĩ đại có một không hai này và một bộ tẩu hút thuốc phiện độc đáo bằng pha lê. Tiền mặt, nhà cửa, nữ trang bán sạch, không đủ trả nợ ngân hàng. Những ấm chén trà tầu cổ rất đắt tiền của bố sau này, em nghĩ là đồ gia bảo của ông nội để lại. Sau này, khi mẹ em đi buôn bán ỏ Mông Cáy mới sắm thêm nhiều đồ sứ trung quốc và trang hoàng nhà cửa thêm.

Trước đó, trong cảnh sa sút, đồ dùng trong nhà như máy chữ, máy ảnh, đồ thờ, đồ sứ và độc bình lớn nhỏ hương hoả của ông nội phải bán đi dần dần mà ăn. Lúc đó em còn bé quá không phải lo lắng gì, nhưng thật tội nghiệp cho các anh các chị đang tuổi thanh thiếu niên ăn học... và ham chơi. Cũng may, khi mẹ em ra buôn bán, mấy chuyến đều gặp đúng thời vận. Bà, chữ nghĩa đã không có, kinh nghiệm thương trường cũng lại không, thế mà chỉ vì chồng đói con khát mà bà vượt hết mọi sóng gió để lo đủ cho nhà 8, 9 miệng ăn...như tầm ăn dâu vậy. Chị Viết tiêu tiền của mẹ nhiều lắm, nói là vào Sàigòn để làm ăn mở một tiệm bán bánh ngọt cà fê nhưng thực ra chỉ là để đàm đúm ăn chơi. Mẹ nhờ bà chị, em gọi bằng bác ruột vào trong Nam trông chừng hộ, bà chịu không nổi lắc đầu mà ra về, còn mất thêm một số tiền nữa để trả nợ cho chị ấy. Tội cho mẹ, đến khi mẹ hết việc về thì lại sạch túi vì có lời bao nhiêu đã trút sạch cho chị không để dành cho mình được lấy một xu. Thế mà chuyện ấy không ai dám đả động đến . Hai bà, một bác một mẹ cắn răng mà chịu vì nói ra nhỡ con gái không lấy được chồng thì sao? Chị Lễ thì hiền quá phải thôi học ở nhà, anh Bút nghèo mà không than, anh Nghiên anh Mạc đang sức lớn mà có đủ ăn đâu. Tội nghiệp anh Nghiên và anh Mạc lắm anh ạ. Anh Nghiên thì ít nói, lầm lầm lì lì chị Viết không bắt nạt được vả lại anh ấy chăm học, chứ anh Mạc thì “lông bông “ nên bị chị sai vặt và riếc móc tối ngày...Chị Viết tệ với các em thì chẳng trách làm gì nhưng tệ với mẹ,( về sau này mẹ 80 tuổi mà vẫn tệ với mẹ) thì em không thể tha thứ. Tuy nhiên với em, không tha thứ cũng chỉ là em không thân với thôi. Mẹ cũng chết rồi, bỏ qua đi, nhưng không thân với được. Anh có hiểu em không?

Anh Mạc thì lúc nào cũng tưoi tỉnh và thương mẹ lắm, mẹ thường nhắc rằng chỉ có anh Mạc là hay thủ thỉ với mẹ, có một hôm anh nói với mẹ rằng mẹ thích ăn mắm tôm chanh ớt với thịt chân giò luộc thì bao giờ mẹ chết ai muốn làm giỗ mẹ to thế nào thì to anh cũng mua chân giò luộc và mắm tôm chanh ớt cúng mẹ. Mẹ em cứ nhắc đến chuyện đó hoài anh ơi! Lòng mẹ bao la quá. Trên màn ảnh truyền hình Mỹ có một thằng tài tử ca sĩ đẹp trai mà mẹ hễ thấy nó là mẹ lại bảo kìa thằng Mạc kìa! Cứ kể ra thì anh ca sĩ này có nét hơi giống anh Mạc thật. Anh có nhớ cái cười chúm chím rất tươi của anh Mạc không.? Lại còn có tí má lúm đồng tiền nữa chứ phải không? Khi anh nhắc đến chuyện hai anh chia nhau cái bánh mì ở cổng trường mà em muốn khóc đấy. Nhà nghèo, lại không có người lớn trông nom sát, các anh đã có thể “hư hỏng” lắm chứ. Hư hỏng nhiều mặt như đầu đường xó chợ, cầu bơ cầu bất, hư hỏng cũng có thể đầu trộm đuôi cướp, vào tù ra khám, sì ke ma tuý. Em nói thế là vì em cũng có thể hư hỏng mà tại sao em lại không như thế?

Anh Bút thì khỏi nói. lý tưởng của anh ấy ít ai bằng rồi, anh Nghiên gầy rom, thiếu ăn chứ gì, thế mà rất chịu khó học, anh Mạc chỉ có hay đi chơi với bạn thôi nhưng em chẳng thấy anh ấy “mất dạy” ở chỗ nào. Chị Lễ thì miễn bàn, chị Viết muốn làm gì nói gì chị cũng ngồi yên, bà Lờ mà.

Còn em, thì càng bị đòn em càng thích học, em càng khôn ra, và bám sát theo các anh. Chị Viết biết em thích đi học vì trường Chu Van An hồi đó cách mạng lắm, và vui lắm, nên hễ chị doạ “ngày mai bắt ở nhà! không cho đi học nữa” là em hoảng, chị đánh thế nào cũng chịu, đâu dám than.

Em bị đánh vô tội vạ, bạ đâu đánh đấy tùy hứng và tùy tâm tư của chị lên xuống bất thường. Em bị đặt vào những trường hợp uất ức, bị hành hạ tâm linh, khủng bố tình cảm cơ anh ạ! Có lần em vào “chim non” hướng đạo ấy mà, phải mặc đồng phục mầu mạ non. Mà chị Viết đưa em đi may áo chọn mầu nâu và nhất định hôm sau bắt em phải mặc đi, nếu không thì phải đòn và bắt ở nhà không cho đi chim non nữa. Em khóc cả đêm, khi đi họp nhìn thấy ai cũng mặc đồng phục cả, em tủi thân lại khóc rống lên. Một con bé lên 8,9 tuổi chưa biết đời như thế nào có thể tưởng như vậy là thường tình chăng? Em nói vậy là vì em chỉ cảm thấy rất khổ thôi, em không có phản ứng mà cũng không mang tâm hận thù, chỉ thấy số phận mình bị giới hạn quá đỗi và buồn lắm. Mặt khác khi nghĩ đén các anh, và nhất là anh Bút thì em lại linh cảm được một chân trời khác với tất cả những cái “đẹp” bao la của đời và người : em tin là tình yêu thương đùm bọc, trí bất khuất, lòng vị tha hy sinh và chia sẻ là một món quà bẩm sinh. Em chưa bao giờ bị chị Viết hành hạ mà thấy chán chường cả.

Đến khi mãi về sau này được sống ở một môi trường mà tự do và dân chủ thực sự là bữa ăn hằng ngày, ở một môi trường mà quyền lợi cũng như trách nhiệm cá nhân được để lên trên hết mọi sự em mới bắt đầu nhìn thấy căn bệnh của chị Viết. Đây là một bệnh tâm lý, về sau này con gái của chị cũng bị hệt như em vậy. Nên nó thường có em an ủi vỗ về. Ngày em còn nhỏ thì em chẳng có ai cả, nhưng em can trường hơn nó. Em có hậu thuẫn mạnh hơn nó. Tuy không biết mách bố , mẹ hay anh Bút nhưng em có thái độ thản nhiên với một chí khí bất phục kín đáo và thay vì hư hỏng thì em lại chăm học, và cứ chạy theo các anh như cái đuôi. Các anh Nghiên Mạc vào sân trong tập thể thao cử tạ, em cũng đòi làm cho em 2 cái bao chè tầu đổ đầy cát vào đấy làm 2 quả tạ nhỏ chơi. Về sau các anh tập ngắm, tập bắn ( không phải súng thật đâu nhỉ ) em cũng theo vào học xá xem. Nếu không có các anh thì em thuê xe đạp đi tập một mình . Có hôm dám đi cả lên ô Cầu Rền, gần 24 gian. Anh hiểu là bây giờ em thương thầy và bạn Chu văn An là có lý do chính đáng lắm. Hậu thuẫn có hạng đấy. Làm sao có thể “hư hỏng” được.

Trở lại gian nhà Bạch mai nhé: gian trong phía phòng khách là lối đi lên cầu thang, tuy là lối đi lên cầu thang nhưng rộng thênh thang như một phòng lớn vậy.

Bố mẹ em lấy phòng này làm phòng học cho các con, để 2 phòng trên gác làm phòng ngủ và bàn viết của bố thôi. Bàn học của hai anh Nghiên và Mạc là một cái bàn lớn rộng và khá dài ngày trước là bàn vẽ của nhân viên khi bố còn làm thầu khoán kiến trúc. Bàn có ngăn kéo đẹp lắm, nhưng chỉ có hai ngăn kéo ở hai chỗ ngồi thôi. Em thường chỉ “thèm” có một cái ngăn kéo ngồi học như thế mà biết là có xin cũng không được nên đành nín im, để bụng cái thèm. O một góc khác trong phòng có một cái bàn viết nhỏ cũng có ngăn kéo, nhỏ thôi, và phía góc bên kia là một kệ sách . Em được ngồi học ở cái bàn viết nhỏ ấy nhưng thích nhất là được “leo lên” ngồi cạnh các anh để mở ngăn kéo của các anh ra nhìn vào : ở trong đó có nhiều thứ lắm , nhiều mầu sắc, các loại thước kẻ khác nhau, các thứ tẩy, keo dán, dao kéo xinh xinh đủ loại. Khi các anh không có mặt ở nhà em không “được” bén mảng gần đấy, đã phải hứa như thế, không dám trái lời vì khôn lắm, biết là mất tín nhiệm thì sẽ bị thiệt thòi lớn.

Có một hồi chị Viết không ở nhà, chị thuê nhà ở chỗ khác, cũng không thấy bố mẹ nhắc đến, không biết có phải văn hoá mình như thế không? tốt đẹp giơ ra, xấu xa đậy lại ấy mà? Có một hồi lâu lắm ở nhà không có ai, bố xem sách viết lách trên gác, anh Nghiên đi học, anh Mạc đi học hay đi chơi, (về sau thì anh đi lính?) chị Lễ bán hàng, mẹ cũng chạy tần tảo, em đi học về lủi thủi... lên gác học với bố, bố dạy em nhiều lắm, đọc thơ, làm thơ, viết văn, làm tự điển, viết chữ nho...khâu vá với chị Lễ , cắt tóc, bắt chấy, ngồi chơi ỏ cửa hàng nhìn người qua lại...

Buổi tối các anh về hay chơi đàn, banjo hay mandoline, em cũng xà vào đòi các anh phải dạy. Có hai ông anh ở bên cạnh thì hai tính khác nhau, anh Nghiên thì ít nói quá, anh Mạc thì ít khi ở nhà, hôì sau này khi có sinh viên vào học ở Học xá thì nhộn nhịp hơn, buổi chiều nào, nhà cũng đông, tối thức khuya nói chuyện ào ào., nhất là nhà lại có hai cô thiếu nữ đến tuổi cập kê đấy. Nhưng thuyền trôi qua thôi, không đậu vào bến nào. Buồn.

Mối tình đầu của anh Nghiên cũng là mối tình cuối của anh ấy và là mối tình độc nhất, còn buồn hơn mối tình của anh Bút em kể cho anh nghe hôm trước cơ.

Có một gia đình trong Thanh hoá, có hai cô con gái chơi thân với các chị của em. Hai cô đều xinh đẹp mỗi người một vẻ mặn mà có duyên. Cô em thì sắc sảo hon, anh Nghiên gặp cô em trước nhưng đến khi biết cô chị thì bị chinh phục hoàn toàn. Hai người yêu nhau. Không dè cô em cũng yêu anh Nghiên tha thiết mới chết chứ. Vì tất cả mấy anh chị em đều chơi thân với nhau nên “khổ quá” là thế. Yêu mà vẫn phải xa, không yêu mà vẫn phải nhìn mặt. Cô em chắc buồn lắm chứ, và anh Nghiên và cô chị phải có mặc cảm tội lỗi ? Anh Nghiên vào Thanh Hoá luôn và hai chị em cô kia ( đáng lẽ em phải gọi bằng chị ) hai chị em chị Liên thì lấy cớ đi buôn ra Hànội hoài. Em còn nhớ gần Tểt chị Liên ngồi làm bánh quế, anh Nghiên ngồi bên cạnh, hai người suốt đêm không ngủ. Có hôm chị ngồi đan áo, anh Nghiên ngồi bên chỉ để tháo len cho chị đan. Tại sao em lại biết rõ thế nhỉ?

Một năm sau chị Liên mất anh ạ. Rồi cũng không ai nhắc đến chị ấy nữa và nhất là không ai nhắc đến hương bánh quế và những lần ai đan áo trắng đêm cho ai?

Em có rất ít kỷ niệm với anh Nghiên. Nhưng hình ảnh hai người ngồi bên bếp than hồng và hương bánh quế thơm nức em không thể nào quên. Em để kín trong lòng hình ảnh đó, vì có ai hỏi đâu mà thưa, có ai đụng đến chuyện ấy đâu mà bàn. Càng lớn lên em càng thương anh ấy. Trong gia đình nếu khách quan mà nói thì anh là người nghiêm nhất và cũng íck kỷ lắm đấy. Anh thích ăn ngon, mặc đẹp, lo cho mình thôi, em nghĩ là anh chăm học vì biết là chỉ có cách đó mới thoát cảnh nghèo. Em không nghĩ là anh chọn ngành Y vì một lý tưởng cứu nhân độ thế nào.

Nhưng em có thể nhầm anh ạ. Em không có dịp gần anh nhiều, không chơi đùa, nói chuyện, dù là chuyện trẻ con như với anh Bút. Không có dip chia sẻ một tý teo tình cảm anh em với anh thì làm sao em nói được gì...

Duy có một lần, chỉ có một lần thôi., mùa đói năm ấy ở Hànội anh còn nhớ không? Bố mẹ, các anh và chị Lễ đi vắng cả ngày, nhiều khi ở nhà chỉ có mình em. Hôm ấy em thấy anh Nghiên về nửa ngày em ngạc nhiên lắm. Anh gọi em rồi đi thẳng vào bếp, dóm lửa đặt lên một ấm nước sôi. Anh lấy trong túi ra hai gói nhỏ trút vào một chén ăn cơm rồi hai anh em đứng yên chờ nước sôi. Cũng lạ, tại sao em không hỏi và cũng không nói gì? Nước reo sôi, anh đổ vào bát, dùng thìa khuấy lên. Chất trăng trắng ngà ngà trong đó thì em biết là đường, còn chất mầu nâu đỏ sậm thì em nghĩ không ra. Nhưng đến khi mùi thơm xông lên thì mắt em sáng : mùi sô cô la! Bột kia là bột ca cao rồi. Anh vừa thổi vừa bảo em : “ Vừa thổi vừa uống, kẻo bỏng mồm nghe! “ Anh Lân ơi, chắc anh đã được nghe chuyện ông vua bị nhịn đói 3 ngày rồi được cho ăn muối vừng mà bảo là mầm đá rồi chưa? Bát nước ca cao với đường của em hôm đó cũng ngon như bát cơm muối vừng của ông vua vậy. Thật ra thì có nửa bát thôi, em hít hà quên cả anh đến khi còn một tý đưa cho anh thì anh lắc đầu :” Thôi uống hết đi , anh không uống đâu!” Chỉ có thế thôi rồi anh quay đi , mở cửa xách xe đạp ra rồi đi luôn. Em, từ đầu đến cuối, không nói một tiếng nào. Lạ nhỉ.

Tới nay, sau hơn 60 năm, em mới kể cho anh nghe là người đầu tiên, vì anh có hỏi thì em mới nói, mà cũng chưa hẳn là nói, vì viết-ra khác nói-ra. Em sẽ chẳng nói ra làm gì nữa đâu. Để như thế cho vuông tròn tình anh em anh nhỉ.

Còn anh Mạc thì em để tất cả cho anh, anh Lân ạ. Có ai trong đời có được ba người anh như anh của em. có ai trong đời có được một người bạn như anh Mạc của anh. Anh viết về bạn của anh đi, tất cả tài liệu trong lòng anh rồi, mặc sức cho tình trào dâng lên ngọn bút, cho vơi đi niềm tâm tư bấy lâu nay, và để cho viên mãn một câu chuyện. Câu chuyện chiến tranh thì anh hỏi ai cũng có, đó là câu chuyện có đầu đuôi. Còn chuyện trong lòng em với các anh của em, chuyện trong lòng anh với bạn của anh là một câu chuyện tình, vô thủy và vô chung,viết ra thì cái thanh trong, cái đẹp còn mãi, mà cái đau thương, cái cay đắng ta trả về cho mây trôi đi.

Jenny Hoang

8-2000