Khach Tran

(1994)

Con đường học Phật gay go lắm. Càng đi sâu vào càng nhiều thử thách. Nhiều khi nhìn thấy mình bị nghẽn, tìm hoài không ra lối đi, bỗng chợt một cái, cánh cửa giải thoát thấy đâu đây ở ngay trước mắt. Như người đi trong đêm, đuốc trên tay bỗng tắt làm người ấy dò dẫm lầm lũi lo sợ đi mãi tự nhiên thấy hộp quẹt nằm ngay trong túi áo!

Tâm lý học nêu ra ba yếu tố làm cho con người xuống tinh thần, đi đến tan tác cùng cực. Đó là:

1- 1- Thấy mình bị cô lập.

2- 2- Bị mắc bệnh nan y.

3- 3- Mất người thân yêu.

Đây là câu chuyện của tôi…

Khi rời Cali, tôi mang một giấc mộng lớn: Còn gì hơn cái thú điền viên bên con và cháu; một căn nhà nhỏ sơn trắng với những cửa sổ mầu xanh”(Alphonse Daudet). Con gái tôi viết cho tôi rằng: “Mẹ ơi, đất nhà con sắp mua sẽ rộng lắm, dư thừa để mẹ làm nhà của mẹ ở bên cạnh, mình sẽ có chung một lối xe đi vào, và cửa sổ phòng cháu sẽ nhìn sang cửa sổ phòng bà.”…Tôi hớn hở ra đi, mất job cũng chằng nhằm nhỏ gì, tình cảm lưu luyến với các bạn thân yêu, tôi cũng để qua một bên… Sang tới nơi, còn đang đi mướn nhà đậu qua ngày thì đùng một cái, như một tiếng sét ngang tai, gia đình con gái tôi tan hoang một sớm một chiểu, tổ uyên ương thành một địa ngục. Tôi bị kẹt ở giữa, thấy cháu ngoại tội nghiệp ráng công trông nom trong nhà dùm, lại càng bị buộc tội.

Cháu thì còn bé quá, bà phải gồng lên che cho cháu, trong lòng thấy mình hoàn toàn cô độc ở một nơi xa lạ, không nhà, không lợi tức, không công ăn việc làm mà bỏ đi thì không đành, lấy ai trông cháu bây giờ.

Trong khi ấy, bà chị cả tôi vì giận con chửi cháu đá thúng đụng nia, từ tôi luôn. Thật là oan cho tôi quá. Con bà một đứa khá giả giầu có thì nó không thương bà, còn một đứa nghèo, con còn nhỏ, phải bỏ học để đi làm. Hai đứa nó cãi nhau , chửi nhau thế là bà đổ tại cho tôi và thù tôi. Tôi đành tránh mặt. Nhưng vận hạn chưa hết. Cô bạn thân nhất của tôi bỗng dưng phát bệnh ung thư nặng …rồi bỏ tôi.

Hoàn cảnh tôi có khác gì như nhà tâm lý học đã nói trên. Tôi tuy không mắc bệnh nan y nhưng bạn tôi, người thân thương của tôi mắc bệnh thì cũng như tôi vậy. Tang mẹ chưa đoạn, nay lại mang tang bạn. Chị em , con cháu thảy đều xa..

Một ông bạn nghe tin viết cho bốn câu thơ như sau:

Tim giông bão, về nơi an tịch

Giữa bể sâu, ốc đảo bình yên

Bể sâu, giông bão cuồng điên

Giữ long thanh tịnh mới nên thân người.

Lúc này là lúc tôi phải cảm nhận lòng ưu ái quan tâm của các bạn tôi. Trong số các bạn có một bà dễ thương tính nóng như lửa. Bà viết cho tôi một bức thư dài trong đó có đoạn: “Chị tu mà chị còn muốn ai ai cũng ngoảnh mặt lại với chị ư? Người ta quay lưng đi là chị có phước đấy biết chưa? Chị chưa ngã bầm mày tím mặt là công đức của chị chưa dầy…” Mấy lời này có sức mạnh như một cái thắng, giúp tôi dừng lại được trên đà sụp đổ tinh thần để học lấy cái bài học kiên nhẫn, chịu đựng, để làm sao có được thái độ như ngài Phú Lâu Na. Thủa nọ ngài được Đức Phật gửi đi giảng pháp ở một nơi có tiếng là có những người dữ tợn độc ác:

- - Nếu họ chửi mắng ông thì ông làm sao?

- - Dạ con sẽ cám ơn họ vì họ đã không đánh con.

- - Nếu họ đánh ông thì ông làm sao?

- - Dạ con sẽ cám ơn họ vì họ đã không giết con.

- - Nếu họ giết ông thì ông làm sao

- - Dạ con sẽ mừng rỡ cám ơn họ vì họ đã giải thoát con khỏi cái thân này.

-

Thầy tôi bảo rằng trong những kiếp trước Ngài Phú Lâu Na đã cứu được một tổ kiến lửa khỏi nạn cháy rừng. Đám người độc ác đã chịu nghe ngài giảng kinh chính là bầy kiến lửa lên làm người để trả ơn Ngài.

Chuyện như thế hay không có như thế, tôi chẳng đủ trí tuệ để hiểu biết rốt ráo. Tuy nhiên, tôi tin ở phúc đức của mỗi người trong chúng ta. Tôi cố gắng vun trồng cho nó tăng trưởng bằng sự biết ơn, bằng tâm sám hối và làm những việc thiện. Tôi cứ nghĩ rằng nay tôi đã được sanh làm người, lại có duyên gặp Phật Pháp và Thiện Tri Thức, đó chẳng phải là phước báu cho tôi đó sao?

Thầy tôi khi nghe tôi than, ngồi yên trầm ngâm một giây lâu rồi bào tôi: “Là cư sĩ, còn va chạm với đời, dễ bị trần cảnh lung lạc lắm. ngã đâu chống tay ngay ở đó mà dậy mới được. Thân tâm của con có yên vững rồi mới giúp được con cháu.” Đưa đôi mắt từ bi nhìn vào xa xăm một hồi lâu, hòa thượng nói tiếp: “Còn con bé An, (cháu ngoại của tôi) âu cũng là cái nghiệp của nó!”.

Tiếng thầy tôi ngân vang rồi chìm sâu trong hồn tôi như những hồi chuông vẳng xa trên đồi Linh Sơn mỗi chiều những ngày tôi còn trẻ, bụi đời chưa vướng gót, dù nhơ dù sạch.

Tôi ngồi cạnh bàn ăn nơi gần bếp, gục đầu trên cánh tay. Tôi ngã, có nhìn thấy mình ở đó nhưng chưa chống nổi tay để đứng dậy. Tôi cảm thấy thiếu một lực nào đó. Lòng buồn hiu. Mười lăm năm theo học Phật, học mãi, thấy nhiều, hiểu không bao nhiêu, tóm lại chưa BIẾT gì hết trọi. Mười lăm năm sống an lạc và hòa bình quanh mái chùa, không lo lắng về sinh kế vì có việc làm tốt, cũng không có phiền muộn gì về gia đình con cái. Những chuyện khổ lụy đều là những chuyện của người ta. Lâu lâu có thử lửa thì vẫn là loanh quanh trong cái “thấy” mà vẫn chưa BIẾT.

Đúng như bà bạn thẳng tính của tôi bảo tôi: “ Chưa thấy quan tài chưa đổ lệ “, lần này khi phiền não đến với bản thân mình, bao nhiêu cái tài giỏi, lanh lẹ. cái hiểu cái thấy của tôi mới lung lay nứt rạn; cái tự cao tự đại ngày xưa của tôi vỡ ra mới để lộ cái yếu hèn, khờ dại, cái hoảng hốt, mặc cảm của u mê lạc đường. Tôi thấy tôi từ trên cao rơi xuống không có người đỡ. Chỉ thấy sợ. Hết cơn sợ rổi thì đau. Không ánh sáng trước mắt chỉ thấy yếu và hết lực. Tôi thấy tôi già, bệnh, khổ và tối đen.

Nhưng may cho tôi, tôi biết ngồi yên không làm gì cả và chờ. Tôi chờ một linh tính, một ánh sáng ẩn hiện qua một trang Kinh xưa nào, chờ một ngân vang của tiếng chuông nào đưa tôi trở vể.

Tôi ngồi yên mỗi ngày để hơi thở an ổn và nhẹ dần. Tôi nhớ đến hạnh nguyện cao sáng và từ bi của Chư Phật và các vị Bồ Tát. Tôi theo hơi thở, nhẩm danh hiệu các ngài để xin đưa tôi vể nguồn; ở đó hạnh nguyện nhỏ bé của tôi sẽ được che chở và chăm bón bởi lòng thương sót vô cùng vị tha của bậc đã giác ngộ. Như một lá cỏ mỏng manh, run rẩy, ngần ngại và mong chờ mở cánh nhỏ đón giọt sương, tôi cũng run rẩy đón tia sáng phước huệ đầu tiên của đời mình.

Phước huệ lúc nào cũng có. Tha lực từ trên xuống mênh mang, chỉ còn chờ khả năng đón nhận của mình. Khả năng ấy là tự lực của mình, là vốn liếng của bạn và của tôi. Tôi xin trả bất cứ giá nào để con tim hằng mở toang đón tình thương từ bi và sự thông cảm. Tôi cũng biết rằng một khi tình cảm quá nhạy bén thì nồng ấm yên vui rộn ràng sẽ tới, nhưng giông bão cũng ùa theo ngay sau. Làm sao mà giữ được tình thương đồng thời ngăn giông bão? Tôi cầu xin chư Phật, cầu xin ân phước tha lực giúp tôi qua cơn sóng gió. Bằng cách nào, tôi thật không biết. Tôi chỉ thấy như mình bị giam cầm trong một biệt thự lớn, có người cho mình một chùm chìa khóa có đủ loại, đủ cỡ. Tôi dọ dẫm thử hết cái này đến cái khác; nhưng rồi, thoát được khỏi phòng này thì lại sang phòng khác mà vẫn không làm sao mở được cửa chính ra đường. Tôi loay hoay mãi, hết tra vào lại lấy ra. Bỗng nhiên, ở vào cái thế khi mười phần không chắc được một, tôi thử vào lại được. Chư Bồ tát chơi trò ú tim với mình như thế ư? Để thử lòng tin và trí kiên nhẫn của mình ư?

Lòng tin tôi vốn có. Lòng biết ơn của tôi thì rất nhiều. Vốn liếng đó có thể giúp tôi chống tay đứng dậy được chăng?

Thầy Ng. H. thường bảo tôi:” Mỗi lần gặp lại chị, tôi đều có cái cảm giác một vững chắc nơi chị !” Mới đây thầy viết cho tôi:”Dù có bão bùng mưa gió cũng không sao đâu! Mặc nó nghe!” Cám ơn Thầy đã cho tôi một trợ lực vô bờ.

Trong những ngày tháng sau đó, mặc dầu những hiểm nguy trước mắt không còn đe dọa; nỗi lo sợ cũng đã êm dần nhưng cô đơn tiếc nuối vẫn lê thê, thầm lặng, và gậm nhấm tâm can tôi mỗi ngày. Tôi không thể dửng dưng trước đôi mắt buồn của con gái tôi, không thể không buồn vì sự lỡ dở hạnh phúc ngỡ ngàng tan đi như một giấc mông của nó. Tôi thấy cái lủi thủi của nó là cái lủi thủi của mình ngày xưa; cái lủi thủi của mình bây giở là cái lủi thủi của nó trong tương lai, và thấy cái ngây thơ hồn nhiên trong sáng của bé An như miếng thủy tinh mỏng ở giữa hai gọng sắt, níu kéo tranh giựt thắng bại, giành “của tao của mày” của hai bố mẹ nó. Mới có 3 tuổi đầu, nó còn cả một cuộc đời dài để học bài học lớn khôn trong những thử thách như thế.

Tôi đã là người vô gia cư từ thủa nào. Cứ đổ tại chiến tranh đi. Nhưng con tôi giờ đây cũng vô gia cư và cháu tôi còn nhỏ xíu cũng vô gia cư. Không có một căn nhà nào được gọi là nhà của nó. Có nhà bố, nhà mẹ, nhà bà nội, nhà bà ngoại, nhà vài người bạn bố mẹ, nhà baby sitters nữa. Nó di chuyển khắp nơi mà không ở đâu trọn được 3, 4 ngày liền. Âu cũng là cái nghiệp của nó, của mẹ nó, và của bà nó.(?)

Nhưng dần dần, nhờ các bậc thiện tri thức, nhờ tình trạng bên ngoài không gây đổ vỡ tang thương thêm nữa, tôi tạm nguôi ngoai. Tạm thôi. Chiếc chìa khóa mở cửa ra đường vẫn còn lẩn ở đâu đó.

Thế rồi, một chuyện tình cờ, vô tình giúp tôi tìm dược chiếc chìa khóa để mở toang cánh cửa đã giam hãm mình bấy lâu. Đ., cháu tôi thích tên Tố Như, chọn trước tên đó để đặt cho con gái mình. V., cũng cháu tôi, có con trước, lại lấy tên đó đặt cho con. Thấy Đ. buồn, tôi bèn viết cho Đ. và đề nghị: “ Thôi bác cho con một tên khác còn hay hơn: Kiều Như.” Tôi chọn tên đó vì tôi vốn thích tên Ngài Kiều Trần Như, cái tên nghe như tên của một anh hùng háo hán trong truyện Kiếm Hiệp Tầu.

Tôi không ngờ ngài Kiều Trần Như lại có mặt trong ý thức tôi và đóng một vai trò quan trọng trong giai đọan này của đời tôi như thế. Rồi trong câu chuyện mới đây với Thầy Ng. H., chung quanh một bài kệ có mấy chữ Cảnh, Trần... tôi liên tưởng ngay đến hai chữ Khách Trần. Như một cái nút ở đâu đó được bấm, chữ Khách Trần hiện ra như vầng trăng trong đêm tối, như cái chìa khóa đúng đã nằm trong ổ, chỉ cần quay nhẹ là cửa mở. Tôi cảm như một biến cố quan trọng lắm đã xẩy ra - một cái trở mình làm chấn động cả đất trời - Rồi tôi nghĩ ngợi... Chữ Kiều Trần Như với tôi thì có liên hệ ở chỗ cháu tôi và chuyện đặt tên. Chữ Kiều Trần Như với chữ Khách Trần thì có liên hệ với việc đạt đạo của Ngài khi Đức Phật dùng hai chữ khách trần để nói về ngoại giới. Tâm, Cảnh, Trần, Khách... Miên man với ngôn ngữ, cuối cùng tôi quyết định, chữ quan hệ với tôi phải là chữ KHÁCH.

Đêm đó, tôi thiền với chữ khách và đi ngủ với nó trong đầu. Nửa đêm về sáng, tôi tỉnh dậy cười lớn một mình. Thì ra là vậy. Tôi và khách, Khách và tôi. Tôi là Chủ. Khách là Khách.

Tôi là người rất hiếu khách. Khách của tôi luôn luôn là một đặc biệt trong đời tôi. Tôi vui mừng, tiếp đón, tôi đưa mời khách những gì tôi ưa thích nhất. Tôi để phòng tôi, giường tôi, bàn giấy của tôi cho Khách tôi dùng. Tôi cẩn thận từ cái độ sáng trong phòng ngủ cho Khách. Tôi lo trước từng bữa ăn, từng buổi đi chơi cho Khách. Tôi thật lòng quý Khách và chiều Khách. Khách ở chơi ít ngày rồi Khách lại đi. Tôi biết họ là Khách nên khi họ đi, tuy lưu luyến chẳng muốn rời, bao giờ tôi cũng để Khách đi một cách thoải mái. Rồi tôi tiếp tục trở lại sống với tôi, trong tôi, an ổn như không có gì xẩy ra. Mọi cái rõ ràng phân minh chẳng hề làm nhiễu loạn tâm tư.

Nay chữ Khách lóe sáng trong tôi. Hỡi ơi, tâm cảnh của tôi, thọ cảm của tôi, tình yêu thương, buồn giận, sân si của tôi và cả những người thân yêu của tôi trong gia đình tôi đó... tất cả chẳng là khách đó ư? Tất cả đều là Khách vì tất cả đều có tới có lui, có tăng có giảm, có lên có xuống, có ra có vào... Còn tôi, tôi vẫn ở luôn đây với tôi đây mà. Thế mà bấy lâu nay tôi lầm tôi, lầm Khách, tôi biến mình thành Khách và Khách thành tôi, tôi lang thang rong ruổi chạy đuổi theo Khách đến quên mất chính tôi là chủ. Những Khách đến chơi với tôi đó, tôi lịch sự tiếp đãi là phải rồi bởi vì Khách nào chẳng là Khách quý. Nếu không còn tình cảm, như cây khô đá lạnh thì lấy gì nung nấu nguyện vọng giải thoát. Hòa Thượng Th. T. khi giảng Thiền cũng hay nói rằng:” Thiền để thành cục đá thì Thiền làm gì!”

Sau đó, tôi nguyện từ nay sẽ tự nhắc nhở luôn đến hai chữ Khách Trần, rằng tất cả giòng sông của tâm tư, những hỷ nộ, ái ố.. và cảnh ngoài kia gồm cả chị em con cháu tôi đó đều là Khách đến chơi. Tôi tự nhủ, nếu giữ mãi được cái nhìn Chủ Khách ấy thì tôi sẽ có an lạc nội tâm. An lạc nội tâm trong khi vẫn sống giữa trần ai cát bụi bởi vì đã biết là Khách thì không thể ở lâu được, có gì mà phải lo, phải nghĩ. Một ngày nào rồi Khách cũng phải ra đi. Lần sau có khách đến chơi, tôi sẽ đánh dấu ngay ngày đến ngày đi của họ vào quyển lịch lớn treo trên tường kia dầu tình khăng khít, lòng tử tế của tôi chẳng hề thay đổi. Họ ra về, tôi ở lại, tôi bằng lòng tôi, tôi bằng lòng họ như khi họ chưa đến. Những ngày sau đó, tôi sống tỉnh hẳn ra. Con tôi đến thăm, tôi rủ ở lại ăn cơm. Vui vẻ lắm. Đằm thắm rối rít. Rồi nó ra về. Rồi lần khác, nó đến với vẻ mặt cau có. Tôi có thấy buồn, tủi thân, nhưng nghĩ lại ngay. Tuần trước là Khách vui đến chơi rồi cũng về. Tuần này là Khách buồn rồi cũng ra đi. Tôi chẳng bận tâm làm gì. Chủ chỉ có mình tôi, còn Khách thì vô số. Khách dù được cưng chiều đến đâu cũng vẫn phải giữ vai Khách không thể nào nhảy sang làm chủ được. Tôi cũng phải đóng vai chủ của tôi một cách đàng hoàng làm sao cho Khách được như ý mà tôi không mất an lạc tự tại nơi tôi. Vậy thì ông buồn cứ việc thoải mái mà buồn; bà tủi cũng vậy, không ai tranh cãi, giành giựt cái tủi của bà đâu! Lúc nào muốn về ông bà cứ tự do cho tôi hay; tôi sẽ tiễn Khách với nghi thức đứng đắn vui vẻ cho cả hai bên Chủ Khách. Chúng ta sẽ chào biệt ly mà chỉ để lại những tình cảm đẹp cho nhau.

jenny hoang

1994

Mười năm sau. (2004)

Nói và biết thì dễ, làm mới thấy là khó. Nếu mà dễ như thế thì trái đất đã thành thiên đàng từ lâu rồi. Mười năm sau tôi vẫn còn tập tễnh bước thấp bước cao trên con đường tâm linh này. Và tôi khám phá ra rằng những tình cảm ràng buộc tôi với những người thân yêu khó mà đối đãi như tình cảm giữa khách vói chủ được. Trong tình đôi lứa, vợ chồng hay người yêu, giữa những người bạn thật thân, giữa anh chị em, và nhất là cha mẹ và con cái, cái giới hạn chia cách không còn rõ ràng cho lắm nữa. Dường như mình đã thấy mình đồng hóa với người kia, mình cảm nhận, ước mơ, mong đợi và đau khổ với họ, mình quên mình là ai và muốn gì. Mình muốn cho họ vui và nếu họ không vui thì mình không thể nào vui được. Trong cái “tâm an” này của tôi lúc nào cũng có một chỗ dành cho “bất lực” và “thương đau” dài dài.

Cũng nhờ đó mà tôi thông cảm cái đau của người khác để nung nấu tâm từ bi và trau giồi trí tuệ từ chỗ đứng của tôi. Cũng nhờ đó mà tôi hiểu được cái tâm nguyện sâu xa của người tu hành. Nguyện lìa xa gia đình, và nguyện ở vậy suốt đời không có một người thân. Câu “Nhất bát thiên gia phạn. Cô thân vạn lý du” mới thấm thía làm sao?

(2004)